Otyłość została uznana za chorobę i wpisana na Międzynarodową Listę Chorób i Problemów Zdrowotnych (tzw. klasyfikacja ICD10) już ponad 50 lat temu. Definiowana jest jako nieprawidłowe lub nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej, które stanowi zagrożenie dla zdrowia i obecnie należy do głównych problemów zdrowotnych na świecie.
W ciągu ostatnich 50 lat liczba osób z otyłością na całym świecie zwiększyła się blisko trzykrotnie – obecnie jest to około 13% dorosłej populacji światowej. Globalna epidemia otyłości obejmuje nie tylko populację osób dorosłych, ale także dzieci i młodzież. Co więcej, jest ona diagnozowana w coraz młodszych grupach wiekowych. Według danych PINUTS w 2016 roku w Polsce, choroba otyłościowa występowała u 1,3% niemowląt w drugim półroczu życia, a odsetek ten wzrastał ponad dwukrotnie u dzieci w wieku 13-36 miesięcy. Prognozy wskazują, że w 2030 roku w Polsce nawet co piąte dziecko w wieku 5-9 lat może być otyłe.
Otyłość jest wynikiem kombinacji wielu przyczyn i czynników sprzyjających jej rozwojowi. Bezpośrednią przyczyną otyłości jest długotrwałe utrzymywanie się dodatniego bilansu energetycznego organizmu jako konsekwencji spożycia energii w ilości przewyższającej jej wydatkowanie. W regulacji bilansu energetycznego organizmu mają znaczenie czynniki genetyczne, jednak biorąc pod uwagę obecną globalną pandemię otyłości nie są one jedyną czy też główną jej przyczyną. Zaobserwowano, że ryzyko otyłości u dzieci obu płci jest istotnie większe w przypadku otyłości występującej u obojga rodziców, natomiast otyłość matki jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia otyłości u dziewcząt, jednak nie można wiązać tego jedynie z czynnikami genetycznymi. W dużym stopniu odpowiadają za to nieprawidłowe wzorce żywienia oraz formy spędzania wolnego czasu w domu rodzinnym. Określone geny mogą zwiększać podatność na czynniki środowiskowe, których udział w powstawaniu otyłości prostej (stanowiącej ok. 90% przypadków diagnozowanej otyłości w wieku rozwojowym) jest wiodący.
Otyłości u dzieci nie można bagatelizować, bo już w tym wieku mogą wystąpić jej poważne konsekwencje zdrowotne, takie jak cukrzyca typu II, zaburzenia lipidowe, nadciśnienie czy niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby. Otyłość powoduje również negatywne następstwa psychospołeczne i emocjonalne: pogarsza jakość życia chorego, obniża poczucie własnej wartości i samoocenę oraz sprzyja nieakceptowaniu przez rówieśników.
Wbrew obiegowej opinii dzieci nie „wyrastają” z otyłości: 80% otyłych nastolatków będzie borykało się z tym problemem w wieku dorosłym. Sprzyja temu coraz bardziej obesogenne środowisko: reklama i dostęp do słodzonych napojów, wysokoprzetworzonych, bogatych w cukry proste i tłuszcz produktów, żywności fast-food oraz coraz większa powszechność komputerów, tabletów i innych urządzeń elektronicznych sprzyjających nieaktywnej formie spędzania czasu wolnego.
Otyłość jest poważną chorobą, jednak jej rozwój jest zwykle powolny. Jak w przypadku wielu innych chorób przewlekłych, łatwiej jest jej zapobiegać, niż leczyć. Dlatego bardzo ważne jest rozpoznanie problemu już na etapie nadmiernej masy ciała i wprowadzenie odpowiednich modyfikacji stylu życia, tj. zwiększenia aktywności fizycznej i korekty diety zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia dla danej grupy wiekowej (szczególnie uwzględnienie co najmniej 5 porcji warzyw i owoców, mleka i naturalnych przetworów mlecznych oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych w całodziennym jadłospisie). W tym względzie ważna jest redukcja spożycia cukrów, szczególnie tych pochodzących z napojów i słodyczy. Wytyczne WHO zalecają, aby poziom energii z cukrów wolnych (czyli tych znajdujących się m.in. w napojach, słodyczach ale również w naturalnych sokach owocowych i miodzie) w diecie nie przekraczał 10% całkowitej energii, a dla większych korzyści zdrowotnych był niższy niż 5%. Natomiast wytyczne WHO dotyczące aktywności fizycznej mówią o co najmniej 60 minutach aktywności ruchowej o umiarkowanej lub intensywnej intensywności w ciągu każdego dnia przez cały tydzień. W aspekcie działań profilaktycznych, eksperci podkreślają korzystną rolę wyłącznego karmienie piersią niemowląt, ograniczenia spożycia wysokoenergetycznej żywności ubogiej w składniki odżywcze, ograniczenia spożycia napojów słodzonych cukrem, ograniczenie tzw. czasu ekranowego (do maksymalnie 2 godzin dziennie) oraz promowania aktywnego stylu życia.
Zapraszamy do rozmowy z naszymi lekarzami, udzielą informacji na temat profilaktyki.
Źródło: https://ncez.pzh.gov.pl/