31 stycznia 2020 r. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej opuściło Unię Europejską. Oznacza to zmianę zasad korzystania z opieki zdrowotnej. Do 31 grudnia 2020 r. obowiązywał jednak okres przejściowy, w którym utrzymane zostały wszystkie dotychczasowe przywileje i obowiązki wynikające ze stosowania przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Od 1 stycznia 2021 r. prawo do korzystania z opieki zdrowotnej przysługuje wyłącznie na zasadach uregulowanych w dwóch dokumentach:
- umowie wyjścia1),
- umowie o współpracy nazywaną też umową handlową2).
Czy zachowam prawo do świadczeń opieki zdrowotnej
Tak, jeżeli jesteś objęty przepisami jednej z wymienionych umów.
Jesteś objęty umową wyjścia – jeżeli przed końcem okresu przejściowego znajdowałeś się w sytuacji transgranicznej dotyczącej jednocześnie państwa UE i Zjednoczonego Królestwa. Jesteś np.:
- obywatelem Polski mieszkającym i ubezpieczonym w Zjednoczonym Królestwie,
- obywatelem Zjednoczonego Królestwa podlegającym polskiemu ustawodawstwu,
- obywatelem państwa trzeciego legalnie mieszkającym w Polsce, lecz zatrudnionym w Zjednoczonym Królestwie.
Jesteś objęty umową o współpracy – jeżeli nie znajdowałeś się wprawdzie w sytuacji transgranicznej, ale podlegasz ustawodawstwu państwa członkowskiego lub ustawodawstwu Zjednoczonego Królestwa. Umowa o współpracy obejmuje swoim zakresem podmiotowym obywateli UE, Zjednoczonego Królestwa oraz obywateli państw trzecich legalnie mieszkających w Zjednoczonym Królestwie lub w państwie członkowskim. Są to np.:
- obywatele Polski mieszkający i pracujący w Polsce,
- obywatele Zjednoczonego Królestwa podlegający ubezpieczeniu brytyjskiemu,
- obywatele Australii mieszkający i podlegający ustawodawstwu polskiemu.
Czym różnią się umowy
Obie umowy regulują kwestie koordynacji zabezpieczenia społecznego między UE oraz Zjednoczonym Królestwem i będą stosowane równolegle. To, która umowa będzie miała zastosowanie w Twoim przypadku, uzależnione jest od tego, czy przed zakończeniem okresu przejściowego znajdowałeś się w sytuacji transgranicznej.
Umowa wyjścia ma szerszy zakres przedmiotowy. Na jej podstawie zachowujesz wszystkie prawa wynikające z przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, czyli wszystkie uprawnienia, które przysługiwały Ci przed brexitem. Na podstawie umowy handlowej przysługują Ci prawa ściśle określone w tej umowie. Np. umowa handlowa nie będzie miała zastosowania do świadczeń rodzinnych czy do usług poczęcia wspomaganego.
Uwaga! W niektórych sytuacjach może być konieczne ustalenie, która umowa dotyczy Twojej sytuacji. Możesz zostać poproszony o przedstawienie dodatkowych dokumentów potwierdzających Twoje obywatelstwo oraz miejsce zamieszkania. Są nimi np. paszport, zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej, dokument potwierdzający status członka rodziny. W sytuacji niejednoznacznej sprawa będzie indywidualnie rozpatrzona przez oddział wojewódzki NFZ właściwy ze względu na Twoje miejsce zamieszkania.
Czy mogę posługiwać się Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) w trakcie tymczasowego pobytu na terenie Zjednoczonego Królestwa
Tak, osoby mające EKUZ nadal będą mogły korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej w czasie tymczasowego pobytu w Zjednoczonym Królestwie na dotychczasowych zasadach. Świadczenia zostaną im udzielone w razie nagłego zachorowania, wypadku, zaostrzenia objawów choroby przewlekłej itp. EKUZ należy okazać bezpośrednio brytyjskiemu świadczeniodawcy. W sytuacji nagłej, gdy nie masz karty, możesz zwrócić się do Narodowego Funduszu Zdrowia o wystawienie Certyfikatu tymczasowo zastępującego EKUZ. Więcej informacji na temat EKUZ i Certyfikatu znajdziesz w zakładce EKUZ. Osoby mające brytyjskie karty EKUZ (ang. EHIC) również zachowują swoje uprawniania do leczenia niezbędnego w Polsce. Aktualne karty EKUZ zachowują ważność do czasu upływu terminu ich ważności lub utraty uprawniania.
Czy otrzymam dokument S1
Uzyskasz dokument S1, jeśli jesteś osobą uprawnioną do świadczeń zdrowotnych w Polsce, czyli osobą ubezpieczoną lub uprawnioną na podstawie przepisów szczególnych. Dokument S1 wydawany jest, jeśli postanowisz przenieść swoje miejsce zamieszkania do Wielkiej Brytanii lub innego państwa UE/EFFTA. Jeżeli jesteś osobą ubezpieczoną w Wielkiej Brytanii i przeprowadzasz się do Polski, dokument S1 powinieneś uzyskać od ubezpieczyciela brytyjskiego. Po otrzymaniu dokumentu S1 zarejestruj go w oddziale wojewódzkim właściwym ze względu na Twoje miejsce zamieszkania w Polsce. Oddział NFZ wyda Ci poświadczenie uprawniające Cię do pełnego zakresu świadczeń zdrowotnych w Polsce.
Po 31 grudnia 2020 r. poświadczenia wydane na podstawie dokumentu S1 lub formularzy E106, E109, E120, E121 – zachowują ważność do wskazanego w nich terminu lub do czasu wydania nowego dokumentu. W sytuacjach niejednoznacznych każdy przypadek będzie rozpatrywany indywidualnie przez oddziały wojewódzkie NFZ.
Jakie będą zasady leczenia planowanego
Po 31 grudnia 2020 r. nadal będziesz mógł skorzystać z planowych świadczeń opieki zdrowotnej w Zjednoczonym Królestwie i Polsce. Jeśli jesteś osobą uprawnioną do świadczeń zdrowotnych w Polsce, czyli osobą ubezpieczoną lub uprawnioną na podstawie przepisów szczególnych, złóż wniosek o wydanie dokumentu S2. Dokument S2 wydawany jest w celu potwierdzenia prawa do określonego rodzaju leczenia planowanego w Wielkiej Brytanii lub innym państwie UE/EFFTA. Jeżeli masz dokument S2 wydany przez instytucję brytyjską, okaż go bezpośrednio świadczeniodawcy.
Jak nabyć uprawnienia do świadczeń zdrowotnych w Polsce
Mieszkasz w Polsce, jesteś obywatelem Wielkiej Brytanii i – na skutek brexitu – utraciłeś prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych na koszt Wielkiej Brytanii? Jeśli chcesz korzystać z opieki zdrowotnej w Polsce, to musisz nabyć do tego prawo. Nabywasz prawo do ubezpieczeń społecznych, jeśli:
- Ubezpieczysz się w Polsce w wyniku zatrudnienia lub samozatrudnienia.
- Będziesz pobierać brytyjską emeryturę lub rentę przekazywaną do Polski za pośrednictwem banku prowadzącego działalność w Polsce.
- Uzyskasz w Polsce status osoby bezrobotnej.
- Krewny zgłosi Cię do ubezpieczenia jako członka rodziny.
- Ubezpieczysz się dobrowolnie w NFZ, składając wniosek w oddziale NFZ.
Jeżeli zamierzasz skorzystać z ubezpieczenia dobrowolnego w NFZ, uzyskaj od instytucji brytyjskiej (NHS) zaświadczenie potwierdzające wcześniejsze ubezpieczenie zdrowotne w Wielkiej Brytanii (formularz E104/UK). Zwolni Cię to z opłaty za przerwę w ubezpieczeniu w Polsce.
Podstawa prawna
1) Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
2) Umowa o handlu i współpracy między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej, z jednej strony, a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, z drugiej strony.